wiedza i zycie3
wiedza i zycie4
Brown Dan Anioly I Demony
Dickson Gordon R Zolnierzu nie pytaj (3)
Books Dav
rozdzial 03 (75)
Sienkiewicz Henryk Nowele
ape (2)
Jones J V Kolczasty wieniec
Józef Ignacy Kraszewski Królewscy synowie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Chapman wzaproponowanym schemacie fotochemicznej produkcji ozonu (ramkaponi¿ej) trafnie przewidywa³, ¿e najwiêksze jego stê¿enie powinnobyæ na wysokoœci 15-50 km, w czêœci stratosfery zwanej warstw¹ozonow¹ lub ozonosfer¹.Obliczenia prowadzi³y jednak do znacznie zawy¿onych stê¿eñstratosferycznego ozonu, wskazuj¹c na nieuwzglêdnienie jakichœistotnych procesów.Warto dodaæ, ¿e ozon powstaje równie¿ nisko nadziemi¹ jako produkt procesów naturalnych i antropogenicznych.Niestety, po¿ytek z tego ¿aden.Gaz ten, jako truj¹cy, przyczyniasiê do groŸnego zanieczyszczenia powietrza, a jego troposferycznaprodukcja i tak nie kompensuje ubytków w stratosferze.Paul Crutzen, rodak van Maruma, zainteresowa³ siê w 1970 roku chemi¹atmosferyczn¹ tlenków azotu.Doœæ trwa³y podtlenek N2O (produktmetabolizmu ró¿nych mikroorganizmów) na du¿ych wysokoœciachprzekszta³ca siê, pod wp³ywem ultrafioletu, w NO i NO2.Crutzenopisa³ katalityczny proces, w którym stê¿enia NO i NO2 nie zmieniaj¹siê, natomiast ozon (O3), ulega przemianie w "normalny" tlendwuatomowy(O2):NO + O3 ---> NO2 + O2NO2 + O ---> NO + O2Atomowy tlen potrzebny do odtworzenia cz¹steczki NO powstaje podczasfotochemicznego rozpadu ozonu:O3 ---> O2 + OPrace Crutzena mia³y istotne implikacje praktyczne.Amerykañskibadacz Harold Johnston zwróci³ w 1971 roku uwagê na zagro¿eniezwi¹zane z eksploatacj¹ samolotów naddŸwiêkowych.Wstrzykuj¹ onetlenki azotu (wraz ze spalinami) wprost do ozonosfery.Niszcz¹cywp³yw cz³owieka na warstwê ozonow¹ by³ d³ugo uto¿samiany w³aœnie zlotami w stratosferze.Nag³oœnienie tego problemu sta³o siê jedn¹ zprzyczyn (obok czysto ekonomicznych) zaniechania rozbudowy siecinaddŸwiêkowych po³¹czeñ pasa¿erskich.Dzisiaj stoimy wobecperspektywy wskrzeszenia planów sprzed æwieræwiecza.Pod siln¹ presj¹ ekonomistów i polityków prowadzone s¹, miêdzyinnymi pod kierunkiem Johnstona, wnikliwe badania atmosferycznejchemii tlenków azotu.Zdobywa popularnoœæ opinia, ¿e zwi¹zki te s¹rzeczywiœcie g³Ã³wnymi sprawcami rozk³adu ozonu na wysokoœciachpowy¿ej 30 km.Natomiast w dolnej czêœci stratosfery, poni¿ej 20 kmwyró¿niæ mo¿na "bezpieczn¹ strefê";loty naddŸwiêkowe powinny w niejbyæ praktycznie nieszkodliwe dla œrodowiska.Kontrowersje wokó³ szkodliwoœci tlenków azotu nie powinny jednakprzes³aniaæ olbrzymiej wartoœci wczesnych badañ Crutzena.Jakopierwszy zwróci³ on uwagê, ¿e nawet niewielkie iloœci gazów opochodzeniu antropogenicznym mog¹ stanowiæ osnowê katalitycznychprocesów, których nastêpstwem s¹ globalne zaburzenia sk³aduatmosfery.Rok 1974 by³ prze³omowym dla zrozumienia wp³ywu cz³owieka na warstwêozonow¹.F.Sherwood Rowland i Mario Molina (wówczas stypendysta wlaboratorium Rowlanda) opublikowali w "Nature" artyku³ na tematzwi¹zku miêdzy produkowanymi przez przemys³ freonami (ramka poni¿ej)a rozk³adem ozonu w stratosferze.Amerykañscy badacze doszli downiosku, ¿e wielka trwa³oœæ freonów (uwa¿ana dot¹d za ich wspania³¹zaletê) obróci³a siê przeciwko cz³owiekowi.Substancje te miotanetroposferycznymi ruchami powietrza, zostaj¹ równomiernierozprowadzone nad ca³¹ powierzchni¹ planety.Pionowe pr¹dy unosz¹ jenastêpnie do stratosfery.Trwa to jednak oko³o dwudziestu lat.Freony s¹ bowiem znacznie ciê¿sze od gazów atmosferycznych.Wreszcie, przeciêtnie po kilkudziesiêciu latach od chwili powstania,ulegaj¹ rozk³adowi (ma to miejsce na wysokoœci oko³o 25-30 km) podwp³ywem promieni krótkofalowego ultrafioletu s³onecznego [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]
